7 τραγούδια (εχμ, 20 βιβλία) θα σας πω

Jenedy Paige painting

Υπάρχουν βιβλία τοξότες. Σε σημαδεύουν. 
(Υπάρχουν και βιβλία Υδροχόοι, που σε μεθούν, αλλά γι αυτά θα πούμε άλλη φορά, ελπίζω).

Ξεκινάω με μια γενικότητα. Εγώ κι η κόκκινη παρέα μου, αυτή στο κολονάτο, αγαπάμε τις γενικότητες: Για να σε σημαδέψει ένα βιβλίο πρέπει πρώτον:  να σε πετύχει στην κατάλληλη ηλικία, ώστε να έχεις όλα τα σχετικά αναγνώσματα αδιάβαστα και δεύτερον, πρέπει να έχεις ωριμάσει αρκετά για να πιάσει το μαγικό τσακ-φλουπ μετάγγισης λέξεων στο αίμα. Τρίτο: πρέπει το βιβλίο να είναι υπέροχο.

Με -περίπου- χρονολογική σειρά σημαδέματος, να η δική μου λίστα-που δεν είναι λίστα :

1.     Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο. ‘Ένας νεαρός, θυμωμένος, βαθύς, αληθινός σαν πληγή, Έρικ Μαρία Ρεμάρκ, γράφει για τον πόλεμο. Τον πόλεμο των χαρακωμάτων. Λέει κάπου ο συγγραφέας (το γράφω όπως το θυμάμαι, δεκαετίες μετά): Όλοι οι πολεμιστές των αντιπάλων στρατοπέδων, οι πετσοκομμένοι, οι σκοτωμένοι, οι τρελαμένοι, οι δηλητηριασμένοι, θα πρεπε να ‘ναι θεατές γύρω από ένα ρινγκ. Να βάζουν στοιχήματα και να πίνουν μπύρες. Να είναι αρτιμελείς και χαρούμενοι. Να λένε βρομόλογα, να φτύνουν, να γελάνε μεθυσμένοι, να πειράζονται, να σκουντιούνται και να κοροϊδεύουν τους παλαιστές. Οι παλαιστές θα έπρεπε να είναι οι ηγέτες που τους έστειλαν να σκοτωθούν. Να παλεύουν αυτοί μέχρι θανάτου. Κι ο νικητής να κερδίζει τον πόλεμο. Ο Ρεμάρκ τα λέει πολύ καλύτερα, αλλά δεν ξέρω που κρύβεται το βιβλίο. Αν το διαβάσεις αυτό στα 14, ε, κάπου εξατμίζεσαι ως αναγνώστης. Γίνεσαι σταγονίδιο αιωρούμενο πάνω από το ρινγκ.
2.   Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ. Όσκαρ Ουάιλντ, όπως λάμψη. Ένα μυαλό κατασκευασμένο σε αδαμαντοκοπείο. Τέλειο βιβλίο από κάθε οπτική γωνία.

3.      Ο Φύλακας στη Σίκαλη. Την ίδια εποχή με τα παραπάνω, διάβασα το διάσημο βιβλίο του Σάλιντζερ. Πολυδιαφημισμένο, είχε συνεπάρει τις φίλες μου. Περίμενα πολλά. Απογοητεύτηκα. Παραήμουν πιτσιρίκα για να το εκτιμήσω. Επίσης, η εφηβεία μου χαρακτηριζόταν από μια παραπλανητική νηνεμία. Το ξαναδιάβασα πρόσφατα, αφού λάτρεψα το νούμερο 7 της λίστας. Μερικές φορές δουλεύουν οι δεύτερες ευκαιρίες.

4.       1984. Εκείνη τη χρονιά (το διάβασα το 1984), ο κόσμος του ‘Όργουελ έμοιαζε συγκλονιστικός μεν, εξωπραγματικός δε.Πίστευα ακόμα,πως η αγάπη μπορεί να σώσει ακόμα κι έναν εφιαλτικό κόσμο. Γι αυτό και τη δική της δύναμη ανάγνωσα ως κυρίαρχη ιδέα του βιβλίου. Από τότε, μέρα τη μέρα, υποψιαζόμουν όλο και περισσότερο πως η παραποίηση των λέξεων, της ιστορίας, της αλήθειας, η χειραγώγηση, πατούσαν στη ράχη της αγάπης, μέχρι που την έκαναν χαλάκι στην πόρτα της πραγματικότητας.

5.       Τρυποκάρυδος (αυτό ανήκει σ' αυτά που πρωτίστως σε μεθούν, αλλά για τον Τομ θα κάνω πολλές εξαιρέσεις). Πρωτοδιάβασα Ρόμπινς κάπου στα 17. Λάτρεψα έκτοτε-αν και όχι ισοδύναμα- όλα τα βιβλία του και μάλλον έτυχε, αυτό να είναι το πρώτο. Έκρηξη. Ψυχεδέλεια, ρηξικέλευθος λόγος και ιδέες ξεσηκωτικές. Πρωτότυπες. Σταθείτε μόνο (αν τα καταφέρετε) στις μεταφορές του. Έχετε ξανασυναντήσει τόσο απαστράπτοντα, παιχνιδιάρικα άλματα;  Ένας συγγραφέας-επαναστάτης-Sui generis.
6.       Κυβεριάδα. Ιστορίες με ρομπότ, αλλά όχι για ρομπότ. Σουρεαλιστικές. Το Σολάρις δεν μου άρεσε γιατί ποτέ δεν φανταζόμουν, ότι ο Στάνισλαβ Λεμ, ο συγγραφέας του πιο ξεκαρδιστικού βιβλίου που έχω διαβάσει, θα μπορούσε να γράψει κάτι τόσο ασφυκτικό. Πάντα αναρωτιόμουν, πώς γίνεται, όλοι να ξέρουν το δεύτερο και να αγνοούν το πρώτο. (Nαι, ξέρω, φταίνε οι ταινίες)
7.       Ψηλή σηκώστε Στέγη Ξυλουργοί/Σίμορ, συστατικά στοιχεία. Μια ανάγνωση δεν αρκούσε για να ξετυλίξω το κουβάρι του μακροπερίουδου λόγου του Σάλιντζερ. Όσο ξαναδιάβαζα, τόσο γοητευόμουν. Ο Σάλιντζερ γράφει κι ακούς τον Παγκανίνι να σολάρει. Σταμάτησα κάπου στην 20^η επανάληψη, γιατί δάνεισα το βιβλίο στη συμπλόγκερ (ξίνισε). Ίσως το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει.
8.       Έγκλημα και Τιμωρία. Είχα τόσες αντιρρήσεις, στο ύφος, στην υπερβολή, στην κατήφεια του Ντοστογιέφσκι. Μου θύμιζε τόσο τη μιζέρια των Ελλήνων συγγραφέων. Μα έλα που αυτό το βιβλίο εισχωρεί στους πόρους, κυλάει στις φλέβες και σου ανεβάζει πυρετό πριν το πάρεις είδηση.

9.       Παπαδιαμάντης. Οι γονείς είχαν αγοράσει τα άπαντα και κάτι ατελείωτα ιδρωμένα καλοκαίρια, διάβαζα για μαυρομαντυμένες, τυλιγμένες, καμπουριασμένες, φόνισσες. Έμαθα τη γλώσσα του συγγραφέα, άρχισα να σκέφτομαι σ’ αυτήν. Εθίστηκα. Κατάλαβα επίσης πως ένας μεγάλος γραφιάς διακρίνεται όχι μόνο για τις ιδέες, την πλοκή, τους χαρακτήρες, τη ροή του λόγου, αλλά κυρίως για το μοναδικό συγγραφικό του αποτύπωμα.

10.   Ελεύθεροι Πολιορκημένοι. Στο σπίτι υπήρχαν και τα άπαντα του Σολωμού. Σχεδίασμα στο σχεδίασμα, εικονοποιώντας τον ποιητή να παιδεύει τους στίχους, να βασανίζεται, να γράφει, να τσαλακώνει, να πειραματίζεται, να ξεγυμνώνει ως την ύστατη απλότητα-την γραφή του, αποκαθάροντας την στην τελειότητα, σκεφτόμουν πως αρκεί ένα μόνο έργο –αυτό- για να λογαριάζεσαι ανάμεσα στους μεγάλους.

11.   Μετά έπεσε στα χέρια μου ο Καβάφης. Έπαψα να ψάχνω ποιητές. Ο Καβάφης έχει πολλές ιδιαιτερότητες. Μια απ αυτές είναι πως όσο κι αν έχει επηρεάσει κόσμο και κοσμάκη, δεν δημιούργησε σχολή. Κανείς δεν μπορεί να γράψει σαν αυτόν.

Για μια μεγάλη περίοδο διάβαζα την μια απογοήτευση μετά την άλλη. Τίποτα δεν μ' άρεσε. Μάλλον δεν έφταιγαν τα βιβλία. Εγώ ήμουν το λάθος. Τέλος πάντων. Έπεσα πάνω στο:

12. Θείο Πέτρο και την εικασία του Γκόλντμπαχ, του κατά τα άλλα, ελάχιστα συμπαθούς  Απόστολου Δοξιάδη. Πάτησε στην αγάπη μου για τα μαθηματικά; στην αδυναμία μου στους παράξενους χαρακτήρες; δεν ξέρω να πω. Μου φάνηκε τόσο γνήσια αστραφτερό και πρωτότυπο που νεκρανάστησε το ενδιαφέρον μου για τα βιβλία. Ευχαριστώ κύριε Δοξιάδη, αλλά μην το πάρετε και πάνω σας.
13. Περί συγγραφής. Αγαπάω τους χαρακτήρες του Στήβεν Κινγκ, τα λόγια τους, το πόσο συμπαθητικοί είναι, την κλιμάκωση της έντασης. Αγαπάω τα βιβλία του μέχρι τη στιγμή που βγαίνουν τα διαόλια και τα τριβόλια και μακελεύουν τους πιο συμπαθείς τύπους. Αυτούς που σε έκανε ο κύριος Κινγκ να αγαπήσεις. Μοιάζει μεγάλη προδοσία αυτή η δουλειά, αλλά άμα έχεις ξαναγνωριστεί με το συγγραφέα, το παίρνεις απόφαση. Αυτό γίνεται σχεδόν σε όλα του τα έργα εκτός απ' αυτό. Γι αυτό και βρίσκεται εδώ και γιατί είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο για την τέχνη της γραφής.
14. Ο Θεός είναι κολλητός μου. Στον ήρωα του Συρίλ Μασαρότο μιλάει ο θεός. Τον τρολάρει γιατί είναι μεγάλος πλακατζής, του πετάει σκονάκια για να κλέψει λίγο χρόνο, του χτυπάει την πλάτη στα ζόρια. Το βιβλίο είναι πανέξυπνο και πρωτότυπο. Το μόνο πρόβλημά του είναι πως μάλλον το διάβασε κι ο Σαμαράς και νομίζει πως είναι ο ήρωας. Καμία σχέση.
15. Μπράβο μικρέ. Συγγραφέας είναι ο Γεράσιμος Τσιαπάρας και μάλλον δεν τον έχετε ξανακούσει, αλλά έγραψε ένα διαμαντάκι. Για τη φιλία, την αρρώστια, τις δουλειές, τον έρωτα, το θάρρος. Είναι αστείο μέσα στην πίκρα του και μάλλον γι αυτό το αγάπησα και γιατί μοιάζει τόσο αληθινό που υποψιάζεσαι πως πρόκειται για αυτοβιογραφία ενός ανθρώπου με πολύ χιούμορ.
16. Όσα δεν θέλετε να ξέρετε για τους άντρες. Αυτοβιογραφικό (κι αυτό) και σε πολλά σημεία ξεκαρδιστικό. Ο Σωκράτης Αντωνίου δεν είναι συγγραφέας. Είναι ένας εξαιρετικά ταλαντούχος ερασιτέχνης που εδώ δίνει ρέστα και πολύτιμες συμβουλές για τον άνδρα-αυτόν τον άγνωστο. Το εκτίμησα πολύ ως αγορομάνα. 
17. Το τέλος της μικρής μας πόλης. Τα διηγήματα του Δ. Χατζή δεν τα ήξερα. Ίσως να με συγκίνησαν τόσο γιατί ήταν ένα βιβλίο που μου εγχείρισε ο μεγάλος γιος, λέγοντας πως θα μου αρέσει. Ίσως να φταίει και το ότι -αν και είναι γραμμένο στο μεσοπόλεμο, είναι τόσο επίκαιρο που σε σοκάρει. Σοκαριστικό είναι και το ότι οι φτωχοί και κατεστραμμένοι Έλληνες του τότε -σε αντίθεση με μας- διατηρούσαν την ελπίδα και την αξιοπρέπειά τους.
18. Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Ο Γιοστέιν Γκάαρντερ μιλάει για το θάνατο. Στα ίσα και μες τη  γλύκα. Γιατί μπορεί. Λες και δαγκώνεις πορτοκάλι. Βέβαια, σε όλα τα βιβλία του για το θάνατο μιλάει, αλλά εδώ τα λέει καλύτερα. (Ναι, μ' άρεσε περισσότερο κι από τον κόσμο της Σοφίας)
19. Το Δέλτα του Διαστήματος. Ρέυ Μπράντμπερυ. Μαγικός. Τι άλλο να πω.
20. Αγαπάω τα παραμύθια. Αυτό όμως δεν είναι ένα συνηθισμένο παραμύθι. Είναι το πιο όμορφο-γλυκό-σοφό βιβλίο που έχω διαβάσει και το κράτησα για το τέλος παρά το ότι το είχα διαβάσει στο σχολείο.  Δεν σε σημαδεύει απλώς. Ζωγραφίζει ελέφαντες και φίδια και μπαομπά κι αλεπούδες και τριαντάφυλλα κι ένα αναμαλλιασμένο αγόρι στην καρδιά. Βιβλίο τατού ζωτικών οργάνων. Ναι, ο μικρός πρίγκιπας του Σαιντ-Εξιπερύ.

(Θεούλη μου, πόσα άφησα απ' έξω!)

Κείμενο γραμμένο για το Αφιέρωμα: η ανάγνωση δεν χωράει σε λίστες

Στο αφιέρωμα συμμετέχουν μπλόγκερς πολύ πιο μελετηροί από μένα...

Αναγεννημένη: Χωράει η ανάγνωση σε λίστες; Όχι 

lemon: να μου γράφεις, έστω και βαδίζοντας 

Ποδηλάτισσα: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Kizikum: Λίτσα

Ερυθρό Καγκουρώ: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Σημειωματάριο: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Βιβλιοθηκάριος: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Κυνοκέφαλοι (Γρηγόρης Στ.): αλαΛΙΣΤΑτα

Κυνοκέφαλοι (Γιώργος Μπ.): Η Λίστα του Γιώργου

Ο Ήχος του Ανέμου: Στα 21 καίγεσαι

Kospanti: Ο αναγνώστης kospanti

Τσαλαπετεινός: Ρευστή λίστα