Η ανάγνωση δεν χωρά σε λίστες (πόσο σίγουροι είστε;)

Αντιπαρέρχομαι την αντιφατικότητα του εγχειρήματος και αρχίζω να αναρωτιέμαι: Και τι είδους λίστα να φτιάξω; Τη λίστα των αγαπημένων μου βιβλίων; Ή τα βιβλία που θα ήθελα να διασωθούν όταν θα τελειώνει ο κόσμος; Ή αυτά που είναι καταγεγραμμένα βαθιά μες τη ψυχή μου; Αυτά που θα πρότεινα να διαβάσει κάποιος που θα μας επισκεπτόταν από άλλο πλανήτη; Ή αυτά που θα έπρεπε να διαβάσει κάποιος για τη σωτηρία της ψυχής του; Με την εσκεμμένη αυτοαναφορικότητα του μπλόγκερ, ας μιλήσω για τη λίστα των βιβλίων που με ξεδίψασαν όταν αναζητούσα τη γνώση, που με διαμόρφωσαν όταν έστηνα την ηθική και μετρούσα τις αξίες μου, που τελικά διεύρυναν το πρίσμα μέσα από το οποίο παρακολουθώ τον κόσμο, δημιουργώ και βιώνω τις εμπειρίες μου. Είναι αυτά που θα ήθελα να μοιραστώ με κάποιον, χωρίς να έχει σημασία το φύλο του, η δοξασία του, η ανθρώπινη κατάστασή του, δηλαδή μαζί σας:

1)      Το Ένα παιδί μετράει τα άστρα του Μενέλαου Λουντέμη, υπήρξε το πρώτο ίσως μη παιδικό βιβλίο της μαθητικής μου ζωής, δεν ξέρω αν ήταν αυτός ο λόγος που με συγκλόνισε ή γιατί έσπειρε μέσα μου σπόρους αντίστασης σε κάθε τι που καταπατά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

2)      Η Αντιγόνη του Σοφοκλή, διαβασμένο αποσπασματικά σε μετάφραση στο γυμνάσιο και εμπεδωμένο πολλά χρόνια αργότερα, όταν απολάμβανα πλέον τα αρχαία κείμενα χωρίς το βραχνά της εκμάθησης, όταν χρειαζόταν να αντλήσω δύναμη, όταν εμπέδωνα το ότι ακόμη κι όταν έχεις δίκιο δεν πρέπει ποτέ να παραβαίνεις τις αρχές σου· σπουδαίο μάθημα ηθικής και αγάπης, νοώντας την ηθική ως θέληση για καλοσύνη, την αγάπη ως θέληση για αθανασία.

3)      Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, επειδή ακόμη και σήμερα, ιδίως σήμερα που η ζωή δεν είναι πια μοναδική και αναντικατάστατη, που ο θάνατος έχει ευτελιστεί, αποτελεί μια κιβωτό αξιών και εσωτερικής δύναμης για να ξαναθυμηθεί ο άνθρωπος τον αληθινό του προορισμό: την πραγμάτωση της αγάπης.

4)      Το Ουδέν νεώτερο από το δυτικό μέτωπο του Erich Maria Remarque, που παρά τους εφιάλτες που μου προκάλεσε σε όλη την κατοπινή μου ζωή, παγίωσε μέσα μου την αποστροφή για τον παραλογισμό του πολέμου, όπως ακριβώς κατάφερε, με το λυρισμό και την τρυφερότητά του, το Ημερολόγιο της Αν Φρανκ.

5)      Οι Μύθοι του Αισώπου ή έστω τα Παραμύθια των αδελφών Γκριμ (Grimm Tales for Young and Old) γιατί άνθρωποι είμαστε και σε κάθε περίπτωση ονειρευόμαστε ένα θαύμα που η ελπίδα πραγμάτωσής του μας κρατά ζωντανούς.

6)      Τα 100 χρόνια μοναξιάς του Gabriel Garcia Marquez, ζυμωμένα με όνειρα και πάθη, ραντισμένα με μπόλικη μαγεία και μαγγανεία, σμιλεμένα με την ακριβοδίκαιη ματιά του συγγραφέα για την ποσότητα της ανθρώπινης ευτυχίας και δυστυχίας που αναλογεί στον καθένα. Σε μικρότερο βαθμό και ένταση, αλλά το ίδιο ονειρικό και μαγευτικό το Σπίτι των Πνευμάτων της Isabel Allende.

7)      Η Μαρία Νεφέλη του Οδυσσέα Ελύτη, το κατ’εμέ πιο εγκεφαλικό και υπερβατικό έργο του, μια αποκάλυψη ιδεών και αλήθειας από ένα μάγο της ελληνικής γλώσσας, προσδιορίζοντας μια ηθική που προκύπτει σε μια συνάντηση του ανθρώπου με τον άνθρωπο.

8)      Το Ένα Αμερικάνικο όνειρο του Norman Mailer, μια λαμπρή εισαγωγή στις διαβρωμένες ψυχές, στα διαβολικά ένστικτα και σε λυγισμένα από τους κρυφούς πόθους κορμιά, που σου αφήνει μια σαφώς πιο έντονη την αίσθηση της ματαίωσης και του ανέφικτου από αυτήν του ηττημένου Μεγάλου Γκάτσμπι του F. Scott Fitzgerald.

9)      Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες, η τριλογία του Στρατή Τσίρκα, (με πιότερο αγαπημένη λόγω εκφοράς την Αριάγνη) για τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν ή έμαθαν να αγωνίζονται αγγίζοντας την πιθανότητα να αλλάξουν τον κόσμο.

10)  Το Άσμα Ασμάτων, ένα ερωτικό ποίημα που εντάσσεται στο θεολογικό κανόνα θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον αν παραβλέψεις την εκδοχή της αγάπης του θεού για το λαό του Ισραήλ και το δεις σαν ένα ιερό τραγούδι που υμνεί την ερωτική συνεύρεση σε ένα νέο κόσμο, πέρα από νόμους, όρια και όρους.

11)  H Siddharta του Hermann Hesse, όταν το μυστήριο της ζωής δεν είναι ένα πρόβλημα να λύσεις, αλλά μια πραγματικότητα να υποστείς· αρκεί στη φλυαρία του χριστιανισμού, την αυστηρότητα του ιουδαϊσμού και την απειλητικότητα του ισλαμισμού να αντιπαραθέσεις τη μεταφυσική της ανατολίτικης σιωπής.

12)   Το Ζωή Οδηγίες Χρήσης (La vie mode d'emploi) του George Perec, που αποδομώντας αφήγηση και ύφος, ορίζει νέους τρόπους συνδιαλλαγής με τον αναγνώστη και σώσωντάς με από τα ντετερμινιστικά πρότυπα της καθεστηκύιας επιστήμης.

13)  O Τζακ Μπάρον και η Αιωνιότητα του Norman  Spinrad παρέα με το Do Android dream of electric sheep (ελλ. τίτλος Ηλεκτρικό Πρόβατο) του Philip Κ. Dick που παίζοντας ατέρμονα με τις αντίπαλες (ή παράλληλες;) έννοιες θάνατος-αθανασία, έρωτας-σεξ, πολιτική-μίντια, αγαπημένα μοτίβα της κυβερνοκουλτούρας, με προετοίμασαν για τη νέα πραγματικότητα του διαδικτύου, του παγκόσμιου χωριού και τις συνειδησιακές περιπέτειες της οικουμενικότητας.

14)  Το Και με το φως του λύκου επανέρχονται, το κορυφαίο από την τριλογία της Ζυράννας Ζατέλη, της βορειοελλαδίτισσας με την ιδιαίτερη ικανότητα να φτιάχνει κόσμους ζοφερούς και μεταφυσικούς καθώς αναζητά (ή ξορκίζει;) το ανίερο, το ανείπωτο, ενώ μεταφέροντάς σου τη φευγαλέα αίσθηση πως το προσεγγίζεις.

15)  Ο μεγάλος ύπνος του Raymond Chandler που μέσα από τη φαινομενικά απλή πλοκή του γεννά σκέψεις πάνω στον έρωτα και το θάνατο, όπως οφείλει ένα καθωσπρέπει αστυνομικό μυθιστόρημα που δεν αρκείται στη διαλεύκανση της υπόθεσης, μα πρωτίστως στοχεύει στην αποκατάσταση της τάξης.

16)  Το Into the wild του Christopher McCandless, εκεί που η αναζήτηση της εμπειρίας γίνεται αυτοσκοπός και καταλήγει στην άχρηστη, για τον ετοιμοθάνατο πλέον ήρωα, γνώση, στο απλούστατο αλλά επικό, «η ευτυχία πραγματώνεται μόνο αν τη μοιράζεσαι». Όπως ακριβώς στο On the road του Jack Kerouak-την πιο αφηγηματική εκ των έσω ταξιδιωτική εμπειρία-η πάσει θυσία αποφυγή της ανίας το αναποδογύρισμα της ψυχής και το κάψιμο του μυαλού οδηγεί στο αποκαρδιωτικό «η ευτυχία είναι η συνειδητοποίηση ότι όλα είναι ένα όνειρο».

17)  Θα μπορούσε να ζήσει κανείς χωρίς ποίηση; στη θετική απάντηση θα αντιτάξω θα μπορούσε να ζήσει χωρίς εικόνες; και πόσο πλούτο ψυχής θα εξοικονομούσε κάποιος αν μπορούσε να τα έχει και τα δύο μαζί; Όνειρα σε φόρμα, λέξεις σε εικόνες, ποίηση με στίξη και διάστιχο στα Hai Ku των μαιτρ του είδους Matsuo Bashō (1644–1694) και Kobayashi Issa (1763–1827).

18)  Το Βιβλίο της Ανησυχίας του Fernando Pessoa που, είτε στο πρωτότυπο, είτε στις μεταφράσεις του, διατηρεί αναλλοίωτα τη δυναμική του εσωτερικού μονολόγου και της διαρκούς αναζήτησης, μέσα από τη γραφή και τη λογοτεχνία, του νοήματος του είναι και του γίγνεσθαι.

19)  Τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες, θησαυροφυλάκιο μιας αλήθειας την οποία αποκαλύπτει η φαντασία του συγγραφέα θεμελιώνοντας μια νέα πραγματικότητα, αυτήν της απέραντης ανθρώπινης δυνατότητας για σκέψη και πράξη.

20)  Οι Καθρέφτες του Eduardo Galeano, μια διαφορετική ματιά στην ιστορία των λαών, στη μορφή εκείνη που θα είχε αν η ιστορία είχε γραφτεί από τους ηττημένους, τους αφανείς, τους ελάσσονες· αφήγημα εύστοχο και συνάμα συναρπαστικό, ίσως γιατί βαθιά μέσα σου νοιώθεις “πως η ματιά της εξουσίας ακρωτηριάζει το ουράνιο τόξο του κόσμου”.

Τέλος, κι επειδή τα καλύτερα πάντα έπονται, κι επειδή θα συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε και να ελπίζουμε, ευτυχή θα χαρακτήριζα αυτόν που θα μπορούσε να αποκτήσει το Genesis του φωτογράφου Sebastião Salgado (το master opus του από τις εκδόσεις Taschen), το ερωτικό του γράμμα στον πλανήτη μας, όπως το αποκαλεί ο ίδιος, γι’αυτό και κλείνω (ή ανοίγω;) με μια φωτογραφία του.

 

Ανάρτηση στα πλαίσια του αφιερώματος "Η ανάγνωση δεν χωρά σε λίστες" εμπνευσμένο από τη λίστα των '100 καλύτερων βιβλίων της νεοελληνικής λογοτεχνίας' και στο οποίο συμμετέχει η επόμενη λίστα ιστολογίων:

Αναγεννημένη: Χωράει η ανάγνωση σε λίστες; Όχι 

lemon: να μου γράφεις, έστω και βαδίζοντας 

Ποδηλάτισσα: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Kizikum: Λίτσα

Ερυθρό Καγκουρώ: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Σημειωματάριο: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Βιβλιοθηκάριος: Η Ανάγνωση δεν χωράει σε Λίστες

Κυνοκέφαλοι (Γρηγόρης Στ.): αλαΛΙΣΤΑτα

Κυνοκέφαλοι (Γιώργος Μπ.): Η Λίστα του Γιώργου

Ο Ήχος του Ανέμου: Στα 21 καίγεσαι

Kospanti: Ο αναγνώστης kospanti

Τσαλαπετεινός: Ρευστή λίστα