Το σώμα είναι το μέσον

*

 ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ Hit&Run

«Ο μόνος τρόπος να αλλάξουμε το σύστημα είναι η χειραφέτηση του ανθρωπίνου σώματος, δηλαδή να ανακαλύψουμε ξανά τη δύναμη την οποία έχουν όλα τα σώματα μαζί να διαρρήξουν τις οικονομικές δομές ισχύος, οι οποίες αποσκοπούν μόνο στη δημιουργία κερδών»

Serge Le Borgne, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μarina Abramović Institute (ΜΙΑ)

Το ανθρώπινο σώμα ανθίσταται στις κατασκευασμένες εκφορές του με την απρόσκοπτη εμφάνισή του, όσο και με την αδιάλειπτη παρουσία του. Το θέατρο, η γλυπτική, η ζωγραφική, ο χορός, η μουσική και η φωτογραφία έπαιξαν με την εξουσία της φαινομενικότητας και του μυστηρίου στην προσπάθειά τους να υπερβούν περιγραφές και προσδιορισμούς. Κάτω από την επιθυμία του να προσδιοριστεί το κορμί δανείστηκε στην ποίηση, στη σημειολογία, στην κωδικοποίηση και στην εικαστική δημιουργία. Η ψηφιακή πλέον εικόνα μεταχειρίζεται πλέον το ανθρώπινο ον ως μηχανή και τα εικονικά κορμιά πλημύρισαν την κινηματογραφική και στυλιστική πραγματικότητα.

Κοινωνικά, το σώμα αποβαίνει ο γεωμετρικός τόπος ανακατάκτησης της εικόνας του, μέσα από τις αίθουσες γυμναστηρίων και τα χέρια αισθησιακών μασέρ, τις δίαιτες και τα καλλυντικά, τη χειρουργική αισθητική και την προσθετική. Η προσκαιρότητα της σάρκας, το αναπότρεπτο γήρας της, η αδυναμία της να συλλάβει την ολότητα του κόσμου, η έλλειψη πιστότητας της απόδοσής της, ωθούν τον άνθρωπο να θέλει να την ξεφορτωθεί. Κι αυτός ο ίδιος γεμάτος από ενοχές, ακόμη και του προπατορικού αμαρτήματος, βιώνει το κορμί του σε μια αόρατη διελκυστίνδα.

Μέσα στον κυβερνοχώρο το κορμί αποικοδομείται και αλλάζει φύλο, ράτσα, ηλικία, σεξουαλικές προτιμήσεις και τρόπους συμπεριφοράς. Η εικονική πραγματικότητα εισαγάγει ένα άλλο μοντέλο πολλαπλασιασμού της ανθρώπινης προσωπικότητας, ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στον περιορισμό της. Μετατρέποντας τον κόσμο σε δεδομένα, η κουλτούρα των μέσων ισοπεδώνει το κορμί μοντελοποιεί την αισθητική. Ο αυτοσεβασμός του σώματος αρκείται στο να αποκωδικοποιήσει την πληροφορία, τα υπόλοιπα πλεονάζουν. Δεν αγγίζει, δεν πονά, δεν συναισθάνεται, όλα είναι “οιονεί”. Η παντοδυναμία του παγώνει, και απομένει η κίνηση του χεριού που προκαλεί στο άτομο την αίσθηση της παράδοξης, χωρίς φυσική επαφή, κυριαρχίας. Το κυβερνοδιάστημα, το πεδίο αυτό που αρχίζει με το υπερκείμενο και φτάνει μέχρι το παγκόσμιο δίκτυο των νοήμονων μηχανημάτων, από την εικονική πραγματικότητα μέχρι τα βιντεοπαιχνίδια και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης είναι το βασίλειο των νέων shifters. Εδώ, το χέρι, έχει αφεθεί στην ψηφιοποίησή του. Μα πού πήγαν τα ΕΓΩ, ΕΣΥ, ΑΥΤΟΣ; Και ο Νάρκισος θα τιμωρηθεί;

Κι ενώ η τεχνολογία δημιουργεί τους εθισμούς και τις οιονεί πραγματικότητές της, στον αντίποδα, τα καλλιτεχνικά σχήματα που ανθίστανται σθεναρά στις νέες τάσεις, που αποποιούνται τη συντήξη του ανθρώπινου και της τεχνολογίας και προσηλώνονται περισσότερο στις αξίες και στις συγκινήσεις του παραδοσιακού ανθρωπισμού. Στον αιώνα της βιοτεχνολογίας ο ρόλος του καλλιτέχνη επαναπροσδιορίζεται, καθώς προσπαθεί να δημιουργήσει τα νέα συγκινησιακά ιδεώδη που θα επιτρέψουν την προσαρμογή στο σύγχρονο περιβάλλον. Από τα θεμελιώδη καθήκοντά του είναι να διαμορφώσει ένα αντίβαρο, μία αντίδραση στην έλξη ενός απανθρώπου και ισοπεδωτικού μέλλοντος.

Απέναντι στην ψηφιακή αλλοτρίωση μια σύγχρονη μορφή τέχνης επελαύνει σταθερά και καταλυτικά. Η performance παράγεται και δρα “σε χρόνο ενεστώτα, πνευματικά και σωματικά”, προάγεται διαβρώνοντας το χρόνο, ενώ ταυτόχρονα η μέθοδος πίσω από αυτήν τον υποσκάπτει, και η ανθρώπινη παρουσία, δυνάμει, τον διαστρεβλώνει. Η αμφίδρομη σχέση δημιουργού-θεατή, πομπού-δέκτη, αντλεί την ενέργεια της τέχνης που δρα ενωτικά και λυτρωτικά και μεταλαμπαδεύει την απαιτούμενη για την υπέρβαση ενέργεια, μετουσιώνοντας την ανθρώπινη διάσταση. Το σώμα γίνεται μάρτυρας, της πραγματικότητας, του χρόνου, της ψυχής του. Το υποκείμενο, “ενώπιος ενωπίω” ξετυλίγει την εσωτερικότητά του, μετερχόμενο ενός φροϋδικού “ωκεάνιου αισθήματος”, εμπειρίας ανάλογης με το να βρεθεί μόνο του κοντά στην απαράμιλλη φύση, να βιώσει τη σεξουαλικότητά του ή να υποκλιθεί μπροστά σε ένα καλλιτέχνημα. Εκείνο ακριβώς το momentum, τα μηχανήματα και η τεχνολογία αποβαίνουν απλά εργαλεία, γίνονται υποχείρια του ανθρώπινου σώματος και ο θεατής εξαίρεται από τον ίδιο του τον εαυτό.

Με το μότο “να φέρουμε μια άλλη μορφή της σύγχρονης τέχνης πλησιέστερα στον καθένα” η έκθεση AS ONE, διεκπεραιώνοντας το όραμά της, επί 7 βδομάδες στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς, μια συνεργασία του σχετικά νεότευκτου-από το 2012, οργανισμού ΝΕΟΝ και του MIA, φαίνεται να πέτυχε το σκοπό της. Κόντρα σε κέντρα πολιτισμού και τέχνης, σε μια χώρα που παραδέρνει μέσα σε εξέχουσα πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση, το πρόγραμμα AS ONE, όπως σημειώνει η πνευματική δημιουργός του, Marina Abramović, ορθά υπηρέτησε το “είμαστε μαζί σαν μια οντότητα, όλοι μας να παράξουμε ενέργεια”. Η παραγωγή νέων σκεπτομορφών μέσω της τέχνης και της αποτύπωσής τους στη μνήμη, η καλλιτεχνική πρακτική και εκπαίδευση στην πνευματική δημιουργία ίσως, σε τελική ανάλυση, να καταφέρουν να στοιχειοθετήσουν ένα πιο ανθρώπινο μέλλον.

*Cleaning The Mirror, re-performance έργου από το 1995 της Marina Abramovic από τη Μάρθα Πασακοπούλου