Memento mori - Οι θάνατοι των άλλων

 Για δεύτερη φορά αντιμετωπίζω το φαινόμενο των τριών κηδειών στη σειρά. Δεδομένου ότι οι γονείς μου είναι υπερήλικες μια-δυο φορές τη βδομάδα μου ανακοινώνεται ένας θάνατος από το συγγενικό, φιλικό ή ευρύτερα κοινωνικό περιβάλλον. Κατά πολύ περίεργο τρόπο-τις τελευταίες χρονιές κατά διαβολική σύμπτωση οι θάνατοι να πυκνώνουν το μήνα Φεβρουάριο… Ίσως πάλι αυτό να μου εντυπώνεται βαθύτερα καθώς είναι ο μήνας που έχω γεννηθεί. Εντελώς μεταφυσικά, σε κάθε θάνατο θα πρέπει να αντιστοιχεί μια γέννηση. Οι συμπτώσεις της ζωής σε εγκαλούν σε σκέψεις. Πέρα από το αναπόδραστο του γεγονότος, ο τελικός αποχωρισμός σε αναστατώνει, σε καθίζει κάτω και δεν ξεκολλά από το μυαλό σου μέχρι να κάνεις ένα νοητικό βηματάκι. Βλέπεις τις σκιές μέσα στο σπίτι με άλλο μάτι, βάζεις περισσότερο χιούμορ στις καταστάσεις της καθημερινότητας, δεν δίνεις σημασία σε μικροπράγματα, περνά από το μυαλό σου-με βαρύτητα αντίστροφα ανάλογη με την ηλικία σου, πως θα είναι το δικό σου τέλος. Κυρίως όμως αγαπάς περισσότερο τους γύρω σου. Έρχεσαι κοντά με τους συγγενείς και φίλους, μοιράζεσαι τον πόνο σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να τον απαλύνεις.

Σε κάθε τρεις θανάτους ηλικιωμένων μετρώ όμως και έναν θάνατο νέου ανθρώπου, φίλου, κάποιου που μέχρι πρότινος μοιραζόμασταν πράγματα, λόγια, έγνοιες. Κάποιοι από αυτούς στην κυριολεξία βιώνουν το θάνατό τους. Κι όσο και να έχεις συμφιλιωθεί με την ιδέα του αναπόφευκτου-ανάλογα με την εμπλοκή σου-αναπαράγεις τις στιγμές που πέρασες μαζί τους, τα λόγια που είπες ή που δεν πρόλαβες να πεις, την αγωνία στο νοσοκομείο, την ελπίδα στην οποία γραπώθηκες με την παραμικρή ένδειξη καλυτέρευσης, την τελευταία από αυτούς ανάμνηση.  Η παραδοξολογία, ότι αυτόν που αγαπούν οι θεοί τον παίρνουν νέο*, φτάνει να σε παρηγορήσει μόνο προς στιγμήν, ενώ πολύ πειστικότερο επιχείρημα θα ήταν ότι κάποιες φορές, ο μόνος τρόπος για να κερδίσεις, είναι απλά να παραδοθείς.

Οι περισσότεροι νοιώθουν ότι έφτασε η στιγμή και αφήνονται, είτε λόγω αδυναμίας να το παλέψουν είτε από συναίσθηση ευθύνης, ενοχών απέναντι στους δικούς τους. Εσύ όμως, της πορείας προδιαγραμμένης, πάντα ελπίζεις για τον άνθρωπό σου. Και στο τέλος πάντοτε σου μένει ένα σημάδι, ένα κομμάτι από τις τελευταίες στιγμές του αγαπημένου σου που παίρνεις μαζί σου για πάντα. Ένα βλέμμα ευγνωμοσύνης, ένας αναστεναγμός, μια ανεπαίσθητη χειρονομία που τρυπώνει στα βάθη της ψυχής σου.

Δεν συμβαίνει το ίδιο με τον ξαφνικό θάνατο. Το αίμα που στραγγίζει από το πρόσωπο, η σαστισμάρα, το τρέμουλο, το ανακάτεμα στα σωθικά, όταν το μαθαίνεις, αποτυπώνονται ανεξίτηλα στο είναι σου. Ακόμη και τότε θα το ξεπεράσεις, πείθοντας εύκολα τον εαυτό σου πως «είναι το απροσδόκητο που κάνει τη ζωή δυνατή»**. Όταν όμως ο ξαφνικός θάνατος είναι και βίαιος, σου αφήνει αναπάντητα ερωτηματικά, που σε συνοδεύουν και σε βαραίνουν μέχρι το δικό σου τέλος· που σε στοιχειώνουν και επανέρχονται ζητώντας σου να τα αντιμετωπίσεις, σαν αυτά που διαπραγματεύτηκε, ως υπερήλικας επαγγελματίας, ο Ίστγουντ, στο πρόσφατο HEREAFTER.

«Να πεθάνω όρθιος», είναι η καλύτερη ευχή που εύκολα ανατρέπεται, καθώς στις μεγάλες ηλικίες υπερισχύει το εντελώς κοινώς λεγόμενο. Σαν η φύση να μας υπενθυμίζει την ταπεινή προέλευσή μας. Χους εί και εις χουν απελεύσει. Και εσύ, πιστεύοντας ότι έχεις επιλογή συνήθως καταλήγεις σε κάτι αυτάρεσκο ή εγωιστικό, όπως την πεποίθηση ότι θα αντιμετωπίσεις το θάνατο με κουράγιο και με αξιοπρέπεια. Όταν μπορείς, ανατρέχεις στον έρωτα. Γιατί ο έρωτας είναι συμπαντικός, όπως και ο θάνατος. Γιατί οι εραστές πιστεύουν ότι ο έρωτάς τους θα κρατήσει αιώνια, όπως και ο θάνατος. «Αν είναι να πεθάνω καλύτερα να πεθάνω για έναν αξιομνημόνευτο λόγο, ας είναι και από έρωτα». Παραβλέποντας το γεγονός ότι ο θάνατος είναι ο μόνος που δεν μπορείς να ξεγελάσεις. Mors ultima ratio.***

* Ον γαρ οι Θεοί φιλούσιν, αποθνήσκει νέος. Μένανδρος,  4^ος π.Χ.

** Ού δυνατόν γένεσθαι λώστ’ον ανθρώπωι πεδέχην δ’αράσθαι τ’εξ αδοκήτω Σαπφώ, 7^ος π.Χ.

***Mors ultima ratio = μτφρ: ο θάνατος έχει τον τελευταίο λόγο.