Ο μεγάλος καπνός (The Great Smog)

Στις 5 Δεκεμβρίου 1952 ένα παχύ στρώμα γκρίζας καπνιάς καλύπτει το Λονδίνο και τα προάστια. Παρά το γεγονός ότι οι Λονδρέζοι είχαν συνηθίσει σε βαριές ομίχλες, το 'νέφος' αυτό ήταν πυκνότερο και μεγαλύτερης διάρκειας από οποιαδήποτε προηγούμενη ομίχλη είχαν βιώσει. Ο συνδυασμός του κρύου χειμώνα, των ατμοσφαιρικών συνθηκών και ενός τοπικού αντικυκλώνα οδήγησαν ώστε σωματίδια ρύπων, προϊόντα κυρίως καύσης άνθρακα από τις βιομηχανίες και τα λονδρέζικα σπίτια-φτωχών τε και πλουσίων, να υπερίπτανται πάνω από τις στέγες τους, ενώ προϊούσης της άπνοιας εξαπλώθηκε ανάμεσα στους δρόμους και τα σοκάκια, φτάνοντας μέχρι τις αυλές και τα σπίτια.

Το πρωί η ορατότητα ήταν περιορισμένη στο ένα με δύο μέτρα, ενώ το βράδυ οι λάμπες πυρακτώσεως-που την επόμενη δεκαετία αντικαταστάθηκαν από τις λάμπες φθορισμού-ελάχιστα συνέδραμαν στη μετακίνηση του πληθυσμού. Οι δημόσιες συγκοινωνίες, εκτός από τον υπόγειο σταμάτησαν προσωρινά τη λειτουργία τους. Ακόμη και η υπηρεσία ασθενοφόρων διέκοψε τις διακομιδές προς τα νοσοκομεία. Αθλητικές συναντήσεις σε εξωτερικούς χώρους αναβλήθηκαν και καθώς το νέφος κατάφερνε να διεισδύσει ακόμα και σε εσωτερικούς χώρους ακολούθησε ακύρωση συναυλιών, προβολών ταινιών και άλλων κοινωνικών εκδηλώσεων. Μάσκες αιθαλομίχλης φορέθηκαν μόνο από εκείνους που ήταν, φύσει και θέσει, έτοιμοι να τις αγοράσουν από το φαρμακείο.

Υπολογίζεται ότι από τις 5 Δεκεμβρίου μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου απελευθερώθηκαν πάνω από 1.000 τόννοι σωματιδίων αιθάλης, 2.000 τόννοι διοξειδίου του άνθρακα, 140 τόννοι υδροχλωρικού οξέος και 14 τόννοι φθοριούχων ενώσεων. Επιπλέον, και ίσως το πλέον επικίνδυνο, 370 τόννοι διοξειδίου του θείου που μετατράπηκαν σε 800 τόννους θειικού οξέος. Το “νέφος” παρέμεινε για 5 μέρες και εξαφανίστηκε όταν άλλαξαν οι καιρικές συνθήκες. Καταγράφτηκε δε ως η χειρότερη εκδήλωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου. Σε ιατρικές αναφορές που ακολούθησαν βάσει στατιστικών στοιχείων που συλλέχτηκαν εκτιμάται ότι περισσότεροι από 4000 άνθρωποι πέθαναν πρόωρα και πάνω από 100.000 άνθρωποι αρρώστησαν, λιγότερο ή περισσότερο βαριά το διάστημα εκείνο. Τα περισσότερα από τα θύματα ήταν πολύ νέοι ή ηλικιωμένοι και πολίτες με διαγνωσμένα ή μη αναπνευστικά προβλήματα. Πρόσφατες πλέον έρευνες ανεβάζουν των αριθμό των θανάτων στους 12000.

Ο αριθμός των νεκρών έδωσε έναυσμα για την επαναξιολόγηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ώθηση για την περιβαλλοντική έρευνα και οικολογική συνείδηση της εποχής. Ακολούθησαν ενδελεχείς έρευνες και στατιστικές που βοήθησαν στη συνειδητοποίηση της σχέσης μεταξύ της ποιότητας του αέρα και της δημόσιας υγιείας. Οι βαρύτατες επιπτώσεις οδήγησαν στη λήψη μέτρων, όπως οικονομικά κίνητρα για την ενίσχυση εναλλακτικών μορφών θέρμανσης, περιορισμό χρήσης ακάθαρτων πηγών ενέργειας στη βιομηχανία, και σε αρκετές ρυθμιστικές αλλαγές στις πρακτικές και τους σχετικούς κανονισμούς, συμπεριλαμβανομένου του Clean Air Act του 1956. Η πρόοδος είχε γίνει έτσι ώστε να αποφευχθεί μία ακόμη θανάσιμη εκατόμβη, όταν το “νέφος” επανεμφανίστηκε ακριβώς δέκα χρόνια αργότερα, στις αρχές Δεκεμβρίου 1962.

The facts

The lesson learnt στοMETOFFICE

The re-assessment - 50 years later: 50 Years On: The struggle for air quality in London since the great smog of December 1952 (Dec 2002)

Υ.Γ. Το “νέφος” της Αθήνας κάνει την εμφάνισή του το 1963. Σήμερα, 50 χρόνια μετά, και ύστερα από μια σειρά μέτρων που λήφθηκαν κυρίως στη δεκαετία του '80 για τον περιορισμό των αέριων ρύπων, το “νέφος” επανεμφανίστηκε με διαφορετικά αιωρούμενα μικροσωματίδια ως αποτέλεσμα της βαριάς φορολόγησης του πετρελαίου θέρμανσης που επέδρασε άμεσα στους τρόπους οικιακής θέρμανσης. Καμιά επίσημη μελέτη δεν έχει γίνει ευρύτατα γνωστή αναφορικά με τις επιπτώσεις στην υγιεία των κατοίκων του λεκανοπεδίου.